Τι είναι τα επιτόκια και ποιοι είναι οι τύποι τους

Πίνακας περιεχομένων

Βασικά σημεία

Τι είναι ο τόκος και το επιτόκιο;

Γιατί έχουν σημασία τα επιτόκια;

Πώς καθορίζονται τα επιτόκια;

Σύγκριση απλού και σύνθετου τόκου

Τι θεωρείται υψηλό ή χαμηλό επιτόκιο;

Κατανόηση των όρων APR και APY

Διακρίσεις στον καθορισμό των επιτοκίων

Συμπέρασμα

Συχνές ερωτήσεις

Ο σύγχρονος κόσμος προσφέρει μια εντυπωσιακή ποικιλία επιλογών που έχουν οι άνθρωποι στη διάθεσή τους για να αξιοποιήσουν οικονομικές ευκαιρίες — είτε πρόκειται για την αγορά κατοικίας, τη λήψη προσωπικών δανείων, είτε για την αύξηση του πλούτου τους μέσω επενδύσεων. Δεδομένου του πόσο πολύ επηρεάζουν τα οικονομικά τη ζωή μας, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να είμαστε όσο το δυνατόν πιο ενημερωμένοι, ώστε να αποκομίζουμε το μέγιστο όφελος, επιλέγοντας μόνο εκείνες τις περιπτώσεις που μπορούμε να διαχειριστούμε με σύνεση και αποτελεσματικότητα.

Βασικά σημεία

Τα σταθερά επιτόκια προσφέρουν μεγαλύτερη προβλεψιμότητα από τα κυμαινόμενα, όμως τα κυμαινόμενα ξεκινούν με χαμηλότερους τόκους και μπορεί να μειωθούν ανάλογα με την πολιτική της κεντρικής τράπεζας. Οι δανειζόμενοι προτιμούν τον απλό τόκο, ενώ οι επενδυτές και οι αποταμιευτές προτιμούν τον σύνθετο. Οι αιτούντες λαμβάνουν καλύτερους όρους δανεισμού ανάλογα με την πιστοληπτική τους ικανότητα, η οποία βασίζεται στη χρηματοοικονομική τους συμπεριφορά και την τρέχουσα οικονομική τους κατάσταση. Οι μειονότητες συνήθως λαμβάνουν λιγότερο ευνοϊκές δανειακές συμφωνίες σε σχέση με τους λευκούς.

Τι είναι ο τόκος και το επιτόκιο;

Τι είναι το επιτόκιο; Όπως όλοι ξέρουμε, ο χρόνος είναι χρήμα. Οι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερο όφελος όταν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα χρήματά τους άμεσα — για να αγοράσουν ακίνητα ή να ξεκινήσουν μια επιχείρηση — αντί να περιμένουν. Σε αντάλλαγμα, εκείνοι που δανείζουν τα χρήματα παίρνουν πίσω περισσότερα από όσα έδωσαν.

Το κόστος του δανείου υπολογίζεται με διάφορους τρόπους. Κύρια κατηγορία είναι τα σταθερά και τα κυμαινόμενα επιτόκια. Τα σταθερά δίνουν στον δανειολήπτη μεγαλύτερη σιγουριά, ενώ τα κυμαινόμενα μπορεί να προσφέρουν καλύτερους όρους αν πέσει το βασικό επιτόκιο της αγοράς. Οι τράπεζες συχνά προσφέρουν αρχικά χαμηλότερα επιτόκια στα κυμαινόμενα δάνεια για να προσελκύσουν πελάτες. Έτσι, ο δανειολήπτης μπορεί να πληρώσει λιγότερα στην αρχή και να βελτιώσει τα οικονομικά του. Όμως, στο τέλος, συνήθως πληρώνει περισσότερους τόκους συνολικά. Οι όροι του δανείου μπορούν επίσης να γίνουν καλύτεροι για τους δανειζόμενους, αν έχουν καλό ιστορικό πληρωμών. Καταναλωτές, επαγγελματίες, επιχειρήσεις και χώρες που πληρώνουν στην ώρα τους και έχουν καλή σχέση με τις τράπεζες, παίρνουν υψηλή βαθμολογία από τους οργανισμούς αξιολόγησης. Αυτό μειώνει τον κίνδυνο για τον δανειστή.

Γιατί έχουν σημασία τα επιτόκια;

Μια καθαρή κατανόηση του πώς λειτουργεί ένα δάνειο είναι σημαντική, όπως και ο σωστός οικονομικός σχεδιασμός για την αποπληρωμή του. Στην καθημερινότητα μιας οικογένειας, οι γονείς χρησιμοποιούν διάφορες οικονομικές υπηρεσίες. Από αυτές, εκείνη που συζητιέται πιο συχνά είναι τα στεγαστικά επιτόκια. Τα στεγαστικά δάνεια ξεκινούν συνήθως με μια προκαταβολή, και το υπόλοιπο ποσό αποπληρώνεται μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Τα πιο συνηθισμένα χρονικά διαστήματα είναι:

• 15 χρόνια
• 20 χρόνια
• 30 χρόνια – που είναι και η πιο συχνή επιλογή στις Ηνωμένες Πολιτείες

Η 10ετής διάρκεια είναι λιγότερο συχνή. Όμως, όσο πιο γρήγορα αποπληρώνεται ένα δάνειο, τόσο μικρότερο είναι το συνολικό του κόστος. Αυτό συμβαίνει γιατί η γρήγορη αποπληρωμή δείχνει ότι ο δανειολήπτης έχει καλή οικονομική εικόνα. Έτσι, αν και τα δάνεια με μικρότερη διάρκεια έχουν υψηλότερες μηνιαίες δόσεις, οι τόκοι που πληρώνονται σε ένα 30ετές δάνειο είναι τελικά πολύ περισσότεροι.

Οι πιστωτικές κάρτες λειτουργούν διαφορετικά από τα στεγαστικά δάνεια. Η βασική διαφορά είναι ότι ο σύνθετος τόκος στις κάρτες υπολογίζεται κάθε μέρα, ενώ στα στεγαστικά μία φορά τον χρόνο. Οι κάτοχοι καρτών έχουν και ένα συγκεκριμένο όριο πίστωσης. Το πόσο μεγάλο μέρος αυτού του ορίου χρησιμοποιούν επηρεάζει την οικονομική τους εικόνα. Αν χρησιμοποιούν μεγάλο ποσοστό, αυτό μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη βαθμολογία τους και να οδηγήσει σε χειρότερους όρους για μελλοντικά δάνεια ή πιστωτικές συναλλαγές.

Στα δάνεια για αγορά αυτοκινήτου, ο αγοραστής επίσης πληρώνει προκαταβολή και μετά εφαρμόζεται ένα επιτόκιο. Για κάποιον με μέση πιστοληπτική ικανότητα, αυτό το επιτόκιο είναι γύρω στο 9,63% κατά μέσο όρο. Συνήθως υπάρχουν και έξτρα χρεώσεις, και έτσι το τελικό ετήσιο επιτόκιο (APR) κυμαίνεται μεταξύ 8% και 10%.

Πώς καθορίζονται τα επιτόκια;

Μια ποικιλία παραγόντων επηρεάζει τις αλλαγές στα επιτόκια που τελικά προσφέρονται στον καταναλωτή. Πρώτος και σημαντικότερος είναι το βασικό κόστος (prime cost) – δηλαδή το επιτόκιο με το οποίο η κεντρική τράπεζα δανείζει χρήματα στις εμπορικές τράπεζες, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη πιστωτικός κίνδυνος. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των Ηνωμένων Πολιτειών (Federal Reserve) καθορίζει αυτό το επιτόκιο με βάση τις τρέχουσες οικονομικές τάσεις και τον στόχο που θέλει να επιτύχει για την πορεία της οικονομίας.

Αυτή η νομισματική πολιτική, μέσω της αύξησης της κυκλοφορίας του χρήματος στην οικονομία, μπορεί —και συνήθως συμβαίνει— να οδηγήσει σε αύξηση του πληθωρισμού, καθώς ενθαρρύνει την κατανάλωση και ενισχύει την οικονομική δραστηριότητα. Αντίθετα, αν οι κεντρικές τράπεζες θεωρήσουν ότι υπάρχει υπερβολική ποσότητα χρήματος στην αγορά, μπορούν να περιορίσουν την έκδοση νέου χρήματος, να μειώσουν τη ζήτηση για δάνεια, να αποθαρρύνουν τη διακράτηση μετρητών για μεγάλα χρονικά διαστήματα και να πουλήσουν χρεόγραφα που διατηρούν στις εμπορικές τράπεζες, γεγονός που ρίχνει τις τιμές των ομολόγων.

Επιπλέον, οι τράπεζες εξετάζουν την πιστοληπτική ικανότητα των ατόμων και των επιχειρήσεων. Έτσι εκτιμούν την πιθανότητα αποπληρωμής και προτείνουν συμφωνίες που να ανταποκρίνονται στο επίπεδο ρίσκου που αναλαμβάνουν. Οι αιτούντες με υψηλότερη βαθμολογία, μεγαλύτερο εισόδημα και καλύτερη οικονομική εικόνα λαμβάνουν συνήθως ευνοϊκότερους όρους από εκείνους με χαμηλότερα οικονομικά χαρακτηριστικά. Άλλοι παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη είναι τα ανεξόφλητα χρέη και το κατά πόσο οι υπάρχουσες υποχρεώσεις είναι υπό έλεγχο.

Οι όροι ενός δανείου είναι πιο ευνοϊκοί όταν η συμφωνία προβλέπει αποπληρωμή σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, καθώς αυτό αποτελεί ακόμη ένα σημάδι χαμηλού κινδύνου αθέτησης πληρωμών.

Σύγκριση απλού και σύνθετου τόκου

Ο τρόπος με τον οποίο υπολογίζονται οι τόκοι διαφέρει ανάλογα με τη συμφωνία στην οποία συμμετέχει κάποιος. Όσοι ζητούν δάνειο συνήθως προτιμούν τον απλό τόκο, ενώ οι επενδυτές και οι αποταμιευτές προτιμούν τον σύνθετο τόκο. Ποια είναι η διαφορά; Στον απλό τόκο, οι τόκοι υπολογίζονται μόνο πάνω στο αρχικό ποσό του δανείου ή της επένδυσης.

Αντίθετα, στον σύνθετο τόκο, οι τόκοι υπολογίζονται και πάνω στους τόκους που έχουν ήδη προστεθεί. Ο σύνθετος τόκος υπολογίζεται πιο συχνά από τον απλό. Τα στεγαστικά δάνεια και τα δάνεια αυτοκινήτου συνήθως έχουν ετήσιους, μακροχρόνιους όρους αποπληρωμής. Οι πιστωτικές κάρτες, όμως, στις περισσότερες περιπτώσεις υπολογίζουν τόκους κάθε μέρα. Οι δανειολήπτες προτιμούν τον απλό τόκο γιατί οι τόκοι υπολογίζονται σε μικρότερη βάση, οπότε το συνολικό κόστος του δανείου είναι χαμηλότερο.

Οι επενδυτές έχουν τη δυνατότητα να επανεπενδύουν αυτόματα τα μερίσματα που κερδίζουν από το χρηματιστήριο, όταν οι μετοχές τους ανεβαίνουν σε αξία. Αυτό τους βοηθά να αυξάνουν τα χρήματά τους πιο γρήγορα. Με αυτή τη μέθοδο, ο Τσάρλι Μάνγκερ κατάφερε να φτάσει την περιουσία του στα 2,6 δισεκατομμύρια δολάρια, χωρίς να έχει επενδύσει τόσο μεγάλο ποσό στην αρχή. Το ίδιο όφελος έχουν και όσοι έχουν λογαριασμούς ταμιευτηρίου, επειδή σε αυτούς εφαρμόζεται σύνθετος τόκος.

Τι θεωρείται υψηλό ή χαμηλό επιτόκιο;

Δεν υπάρχει κάποιος αντικειμενικός αριθμός που να καθορίζει με απόλυτο τρόπο αν ένα επιτόκιο θεωρείται υψηλό ή χαμηλό. Παρ’ όλα αυτά, για παράδειγμα, ο μέσος πολίτης στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει πιστωτική βαθμολογία περίπου 705. Αυτή η βαθμολογία, σε συνδυασμό με τη σημερινή νομισματική πολιτική, έχει οδηγήσει στους εξής μέσους όρους επιτοκίων:

• 9,63% για δάνεια αυτοκινήτου
• 23,37% για πιστωτικές κάρτες
• 6,89% για στεγαστικά δάνεια
• 12,29% για προσωπικά δάνεια

Κατανόηση των όρων APR και APY

Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο επιτόκιο ενός δανείου και στο Ετήσιο Ποσοστό Επιβάρυνσης (APR). Αυτά τα δύο μπορεί να είναι ίδια, αλλά συχνά υπάρχουν επιπλέον χρεώσεις που προστίθενται στο βασικό επιτόκιο, με αποτέλεσμα να προκύπτει το συνολικό APR.

Από την άλλη πλευρά, για τους επενδυτές που τοποθετούν τα χρήματά τους σε οικονομικές ευκαιρίες για να αυξήσουν τον πλούτο τους, υπάρχει ένας άλλος βασικός όρος: το APY (Ετήσια Ποσοστιαία Απόδοση). Το APY δείχνει την τελική απόδοση, δηλαδή πόσο κερδίζουν μέσα σε ένα έτος από την επένδυσή τους.

Διακρίσεις στον καθορισμό των επιτοκίων

Για να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρχει διάκριση στις διαδικασίες δανεισμού, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν θεσπίσει νόμους που απαγορεύουν τέτοιες πρακτικές, όπως ο Νόμος περί Ίσων Ευκαιριών στις Πιστώσεις (ECOA). Παρ' όλα αυτά, οι λευκοί πολίτες εξακολουθούν να έχουν μεγαλύτερη ευκολία στην έγκριση στεγαστικών δανείων και να απολαμβάνουν χαμηλότερα επιτόκια:

• Αφροαμερικανοί – 16,4%
• Λατίνοι – 11,1%
• Ασιάτες – 9,2%
• Λευκοί – 5,8%

Άλλες έρευνες επισημαίνουν ότι όσοι ζουν σε περιοχές με υψηλή εγκληματικότητα και χαμηλό εισόδημα —περιοχές που κατοικούνται κυρίως από Αφροαμερικανούς— πληρώνουν σχεδόν διπλάσιο επιτόκιο σε σύγκριση με κατοίκους περιοχών που κυριαρχούνται από λευκούς. Επιπλέον, αναφορές δείχνουν ότι οι Αφροαμερικανοί καλούνται να προσκομίσουν περισσότερες συστάσεις και επιβαρύνονται με σημαντικά υψηλότερα επιτόκια.

Ωστόσο, οι επικριτές υποστηρίζουν ότι αυτοί οι αριθμοί παρουσιάζονται εκτός πλαισίου και δεν πρέπει να θεωρούνται άμεσες αποδείξεις διακρίσεων. Παρότι οι μειονοτικές ομάδες πληρώνουν διαφορετικά επιτόκια, αυτό μπορεί να οφείλεται σε παράγοντες κινδύνου που λαμβάνονται υπόψη για κάθε δανειολήπτη — όπως η πιστοληπτική του βαθμολογία, το εισόδημα, το καθεστώς μετανάστευσης και τα εκκρεμή χρέη. Άλλοι παρατηρούν ότι οι Λατίνοι και οι Αφροαμερικανοί συχνά επιλέγουν δάνεια με χαμηλό αρχικό επιτόκιο, κάτι που οδηγεί σε υψηλότερους τόκους μακροπρόθεσμα.

Σε κάθε περίπτωση, η κεντρική τράπεζα προσπαθεί να μειώσει τόσο τα επιτόκια όσο και τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι μειονότητες στην πρόσβαση σε στεγαστικά δάνεια.

Συμπέρασμα

Εξετάσαμε τις βασικές αρχές των δανειακών συμφωνιών και παρουσιάσαμε σημαντικούς επιπλέον παράγοντες που πρέπει να λαμβάνει κανείς υπόψη όταν επιλέγει να πάρει δάνειο ή να επενδύσει σε τίτλους. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε ούτε τις σημαντικές ευκαιρίες που υπάρχουν, ούτε τη σημασία του σωστού οικονομικού σχεδιασμού, ώστε να μπορούμε να διαχειριστούμε αποτελεσματικά κάθε ρίσκο που αναλαμβάνουμε. Ανοίξτε έναν λογαριασμό σήμερα για να αρχίσετε να κερδίζετε από τα επιτόκια.

Συχνές ερωτήσεις

Ποιος είναι ο σκοπός των επιτοκίων;

Τα επιτόκια υπάρχουν για να δίνουν ένα κίνητρο σε εκείνον που δανείζει, ώστε να παραχωρεί προσωρινά τα χρήματά του σε κάποιον που τα χρειάζεται.

Πώς επηρεάζουν τα επιτόκια την πιστοληπτική ικανότητα;

Τα επιτόκια δεν επηρεάζουν την πιστοληπτική ικανότητα. Αντίθετα, είναι η βαθμολογία πιστοληπτικής ικανότητας και η οικονομική κατάσταση του δανειολήπτη που καθορίζουν το επιτόκιο που θα του προσφερθεί.

Τι προκαλεί αύξηση των επιτοκίων;

Τα επιτόκια αυξάνονται όταν η κεντρική τράπεζα εφαρμόζει αυστηρότερη νομισματική πολιτική ή όταν κάποιος που ζητά δάνειο έχει χαμηλή πιστοληπτική αξιοπιστία.

Ποιο είναι το αποτέλεσμα της μείωσης των επιτοκίων;

Όταν τα επιτόκια μειώνονται, αυξάνονται τα δάνεια, δημιουργούνται περισσότερες θέσεις εργασίας και η οικονομία γίνεται πιο δυναμική. Όμως, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του πληθωρισμού.